نماهاي ساختمانی
نماي هر ساختمان در شکل دهی به مجموعه شهري که در آن حضور دارد،موثر است. اگر به نماي یک ساختمان بدون در نظر گرفتن نماي دیگر ساختمان هاي شهر توجه شود، همگونی نماي شهري در مجموع از بین می رود .به نقل از پایگاه اطلاع رسانی شهرسازي و معماري، بررسی آماري نشان دهنده این موضوع است که در هر سال 50 میلیون نفر به جمعیت شهر نشین کشورهاي در حال توسعه اضافه می شود. در ایران نیز شهر نشینی طی دهه هاي گذشته با شتاب فزاینده اي گسترش یافته و همچنان این روند ادامه دارد . رشد سریع جمعیت و گرایش مردم به شهر نشینی، تقاضاي فزاینده اي را براي تهیه مسکن به دنبال داشته که این موضوع در پی خود مشکلات عدیده اي در زمینه توسعه شهري بوجود آورده است. ناتوانی درپاسخگویی مطلوب و مناسب به این مساله، وضعیت نا مطلوبی را به صورت بی مسکنی، بد مسکنی و تنگ مسکنی براي بسیاري از اقشار است. مسکن به عنوان یکی از نیازهاي نخستین بشر، ابتدایی ترین سوالی بوده که انسان سعی در یافتن پاسخی مناسب و معقول براي آن بوده است، اما همیشه در برنامه ریزي هاي ملی به مسکن نه به عنوان محلی براي آسایش ساکنان در ابعاد عینی و ذهنی، بلکه به عنوان یک مشکل اقتصادي و فقط از این بعد بر خورد شده است. سازندگان و تولیدکنندگان مسکن آزاد به دلیل اینکه به دنبال فروش سریع و بازگشت سرمایه خود هستند، سعی در هر چه بیشتر مطرح کردن خود در محله مسکونی و نمایشی متمایز از بناي خود دارند و به همین دلیل یکی از دلایل عمده ناهماهنگی نماي ساختمان ها در سطح شهرهستند.در رابطه با مسکن تعاونی شرایط بدتري وجود دارد . به دلیل وضعیتمالی ضعیف سازندگان و اینکه ساکنان و مالکان به دنبال فروش ساختمان نیستند، بدون انجام عملیات پایانی نظیر نماسازی مورد استفاده قرار می گیرند و یا با کمترین هزینه و بدون طراحی نما، حجم و کالبد ساختمان رها می شود. البته در سال هاي اخیر در شهر تهران هیچ ساختمانی بدون نماسازي نبوده است، لیکن این مساله در شهرستان ها همچنان انجام می شود. چگونه به موضوع نما در معماری بیندیشیم؟
نمای کلاسیک
نمای ترکیبی
نمای بتنی
نما در لغت نامه دهخدا به معناي صورت ظاهري هر چیزي، آنچه که در معرض دید و برابر چشم است، آنچه از بیرون سوي دیده می شود، منظره خارجی بنا و عمارت، قسمت خارجی ساختمان و نماسازي، فن روسازي ساختمان و ساختن نمای عمارت است. در سال هاي اخیر پس از مطرح شدن دوباره اهمیت فضاهاي عمومی و ارزش زندگی شهري، نما اهمیت دوباره اي یافته است. نما در عمل درون ساختمان را از بیرون و فضاي خصوصی را از فضاي عمومی جدا می کند. نما حاکی از موقعیت فرهنگی سازندگان ساختمان است و نشانگر میزان نظم طرح ساختمان، امکانات و ذوق تزیین و خانه آرایی طراح و مالک است. یک نما به مثابه معرفی وضعیت ساکنان ساختمان در بین عموم است. نما در واقع صورت ساختمان و بهترین بیان حالتی است که فرد طراح یا مالک از خود در برابر بی رون دارد. نماهاي داخل ساختمان بیشتر جنبه خصوصی دارند، لیکن نماهایی که به سمت کوچه و بافت شهر باز می شوند، جنبه عمومی تر دارند . بنابراین وجوه پشت و جلوي ساختمان از یک طرف داراي نمود اجتماعی و ازطرف دیگر نمود مشخص ساکنان خود است بنابراین نماي هر ساختمانباید هم با فضاي عمومی همبستگی داشته باشد و هم بتواند حجم داخلی ساختمان را بیان نماید. نماي هر ساختمان موثر در مجموعه شهري است که در آن حضور دارد و این تاثیر را در بدنه خیابان ها یا میدان ها که در آن قرار گرفته است می گذارد.
نمای کلاسیک
نمای مدرن
اگر به نمای ساختمان واحدي، بدون در نظر گرفتن نماي دیگر ساختمانها فکر شود، همگونی نماي شهري در کلیت از بین می رود . تناقض بین جنبه شهري و بیان فردي نما در صورتی می تواند از بین رود که ساختمان جزیی از شهر در نظر گرفته شود و ارتباطات آن با محیط اطراف چند جانبه باشد. نماي رو به کوچه و خیابان باید تابع عوامل همبستگی بین نماهاي اطراف باشد. اما در عین حال بر اساس ترکیبی از اجزا مختلف بر حسب عملکرد، ابعاد و مصالحشان شخصیت خاص خود را دارد . نما در واقع یک سطح صاف و تخت نیست بلکه آن سطح انتقالی بین فضاي داخل و خارج است که با عقب نشستگی و پیش آمدگی، ت راس و غیره با فضاي داخل مسکن ارتباط پیدا می کند . براي اینکه نماي ساختمان حریم خصوصی ساکنان خود را حفظ کند بایدنماي ساختمان باید به دنبال خلق یک کلیت هماهنگ به وسیله تناسب خوبپنجره ها، بازشوهاي در، سایبان و محدوده س قف ها، سازه عمودي و افقی، مصالح، رنگ، عناصر تزیینی و… باشد. پنجره ها همواره با دیگر عناصر دیوار، سطوح باز و بسته، تیره وروشن، صاف و ناهموار را بوجود می آورند . به علت تکرار دوره اي پنجره ها، در ساختمان هاي چند طبقه، نظم کاملی به چشم می خورد. اما گاه به علت افزایش نور در طبقات بالاتر کاهش داده می شود و این نظم آهنگ خود را از دست می دهد. جداسازي عناصر افقی و عمودي تاثیر کلی در نما دارد .
نمای کلاسیک
نمای ترکیبی
تناسبات عناصر ساختمان لازم است با کل ابعاد ساختمان مطابقت داشته باشد. براي مثال در ساختمان هاي کوتاه عریض، ابعاد عرضی غال ب خواهد بود . در ساختمان هاي بلند عناصر باریک برتري خود رانشان می دهند . در و پنجره و نعل درگاه ها تاثیر خاصی در نما می گذارند .ناودان ها، سایه بانها، پیش آمدگی هاي سقف و بالکن ها ایجاد سایه هاي خاصی بر روي نما می کنند.نسبت به خیابان بسته تر و محفوظتر باشد. تفاوت سطح ها باید در نما مشخص باشد. براي مثال بین طبقه همکف،سایر طبقات و طبقه انتهایی باید یک تفاوت اساسی وجود داشته باشد . ترکیب کلی نما در واقع نظم در این تفاوت ها است . عناصر اصلی نما مثل پنجره، در، سطوح و محدوده پایانی سقف و غیره در شکل، رنگ، و مصالحشان با یکدیگر اختلاف دارند. این عناصر معناهاي متفاوتی دارند. مثلا نمی توان بالا و پایین پنجره و در را با هم هم ردیف کرد. اگر ارتفاع این بازشوها یکسان نباشد می توان از ضرایب مشترك و یا رنگهاي یکسان استفاده نمود . نسبت هاي هندسی نقش تعیین کننده اي در هماهنگ سازي ظاهر نما دارند . می توان پنجره ها را در گروه هاي کوچکتر ترکیب شده که شکل مشخصی را ایجاد می کنند دسته بندي کرد . نماها می توانند از نظر مصالح نیز با یکدیگر متفاوت باشند. مصالح نما در رنگ، شکل، زبري و خشنی نما تاثیر می گذارد . مصالح بومی نشان می دهد که نما مربوط به چه منطقه اي است. ترکیب پنجره ها، ایوان ها، درها و به طور کلی بازشوها، همچنین بافت و جنس نما و کمپوزسیون آن در هر عصر متفاوت است و در عین حال در یک تداوم شهري تغییر می کند . طراح می تواند نما را به عالیترین حد ترکیب معماري برساند و یا آنرا تا حد یک سطح بدون طراحی و فکر رها کند .
نمای مدرن
در اعصار مختلف بازشوها به شکل مشابهی در سطح نما قرار می گیرند و تنوع در قرار گیري آنها تابع عوامل داخلی چون بزرگی ساختمان، عریضبودن آن و یا عوامل اقلیمی چون جهت قرارگیري و محل قرارگیري است. در پهناي دیوار نما تعبیه پنجره دو جداره، آفتاب شکن، سای بان و … نقش تنظیم کننده شرایط آب و هوایی فضاهاي داخلی را خواهد داشت . در دیوارهاي باریک معاصر این عمل با جلو و عقب آمدن ساختمان انجام می شود. یکی از عوامل ضروري درهویت نما تعیین محدوده نما است . نمایی می تواند در طرح خود موفق باشد که به این سوال ها پاسخ گوید. محدوده عمودي جانبی ساختمان کجاست؟ خط پایانی افقی ساختمانیچگونه است و مرز ساختمان در آسمان به چه شکل است؟ انتهاي ساختمان چگونه به پایان می رسد؟ گوشه هاي ساختمان چه وضعی دارد؟ اگر ساختمان همسایه اي دارد ارتباط نماي ساختمان فعلی با نماي همسایه چگونه به پایان می رسد؟ گوشه هاي ساختمان چه وضعی دارد؟ اگر ساختمان همسایه دارد ارتباط نماي همسایه چگونه است و اگر در فضا قطع می شود این ارتباط چگونه است . محدوده هاي افقی ساختمان عبارتند از نقطه اتصال به آسمان ( محدوده پایانی ساختمان) نقطه اتصال به زمین (محل نشستن سا ختمان بر زمین ) و پوشش ساختمان مثل بام و شیروانی. محدوده پایانی ساختمان باید معناي اتمام ساختمان را با خود داشته باشد و طبقه همکف ساختمان را با خود داشته باشد و طبقه همکف ساختمان باید مفهوم نشستن ساختمان بر زمین درا برساند. طبقه همکف باید در محدوده قد افراد کشش لازم را بر عابر پیاده و بیننده ایجاد کند .
نمای ترکیبی
نمای سنتی
نمای خلاق
کنج یا گوشه نما در واقع محل برخورد دو نماي عمود بر هم است . کنجمی تواند حالت عمود 90 درجه، نیم دایره یا سه وجهی را داشته باشد و هر کدام می تواند تاثیرات متفاوتی را در نما بگذارد . در یک میدان یا چهارراه هماهنگی کنجهاي ساختمان هایی که در چهار طرف آن قرار گرفته است می تواند در نماي شهري تاثیر زیبایی داشته باشد. نماي ساختمان خالق نماي شهري است نماي شهري از مجموعه نماهاي مشرف به فضاي عمومی به دست می آید . این نماها از جهتی همگن و از جهتی ناهمگن هستند. می توانند همگن باشند چون با استفاده از زبانی مشترك روي بدنه اجزا شهر اجرا می شوند و اما از آنجا که هر کدام از این فضاها به کمک این زبان، مقاصد و نیازهاي خود را بیان می کند، ناهمگن هستند . در شهرهاي ما زبان مشترکی بین نماها وجود ندارد .نه فرهنگ مشترکی براي بیان دارند، نه مصالح یکسانی به کار گرفته اند و نه سبک مشخصی را دنبال می کنند. در واقع هر یک از نماها در شهر نشانه وضعیت اقتصادي و اجتماعی سازنده و نحوه تفکر و نگرش او به مسایل مختلف است. نماي شهری در واقع ترکیبی از اجزا متفاوت است که بر اساس اتفاقاتی که در خیابان ها ومعابر می افتد شکل می گیرد. این اجزا در صورت رعایت مسایلی که پیش از این نیز به آن پرداخته شد می توانند با یکدیگر نقاط اشتراك جالبی داشته باشند که نمی توان وجود آنها را نفی کرد.
نمای سبز